15 Kasım 2022, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
Türkiye’nin en zengin bölgesi İstanbul’da, en son (2020) verilere göre kişi başı cari gelirin yıllık değeri 97 949 TL olmuştur. 2004-2020 yılları arasında İstanbul’da kişi başına düşen reel gelir %53.7 artış göstermiştir.
Bu blog’da Türkiye’nin diğer bölgelerindeki değişiminin İstanbul ile karşılaştırmasını yapacağız. Acaba daha fakir bölgelerin gelirleri zaman içinde İstanbul’daki gelir seviyesine yaklaşmış mı onu anlamak istiyoruz. Ülkeler arası karşılaştırmalarda kullanılan Solow büyüme modelinin öğretilerinden birisi, bazı şartlar altında, fakir ülkelerin zaman içinde daha hızlı büyüyerek zengin ülkelere yaklaşmasıdır. Bu kavramı Türkiye’deki değişik bölgelere uygulamaya kalksak neler göreceğimizi merak ettik.
Aşağıdaki grafiklerde Türkiye’nin değişik bölgelerindeki kişi başı geliri (cari), İstanbul’daki kişi başı gelire böldük. Bu dönemde bölgeler arası enflasyon farklılıkları çok fazla olmadığı için bu karşılaştırmanın bir sakıncası olmadığını düşünüyoruz.
Mesela 2004 yılında İzmir bölgesinde (TR31) cari gelir İstanbul’un %70 seviyesinde başlayıp zaman içinde o seviyede seyretmeye devam etmiştir. Buna karşılık, Aydın bölgesindeki gelir (TR32) 2004’de İstanbul’un %57.2 seviyesinden 2020’de %52 seviyesine düşmüş, Manisa bölgesinde ise %45 ile başlayıp %53.4 seviyesine çıkmıştır.
Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesinde en hızlı biçimde İstanbul gelir seviyesine yaklaşan bölgelerden birisi Gaziantep bölgesi (TRC1) olurken; Şanlıurfa bölgesinde kişi başı gelir İstanbul’un %27’sinden %24’düne düşüş yaşamıştır.
Karadeniz bölgesinde sadece Zonguldak (TR81) bölgesinde kişi başı gelir İstanbul’un %37.1’inden %44.8’ine ulaşmış, diğer bölgelerde yıllar içindeki dalgalanmalar daha baskın çıkmıştır.
Son grafikte, özet olarak, 2004-2020 arası değişik bölgelerde reel gelir ne kadar artmış olduğunu sergiliyoruz. Bu dönemde Güneydoğu ve Doğu Anadolu’daki birçok bölgede gelir artışının Türkiye ortalamasından çok daha yüksek olduğunu, Şanlıurfa ve Antalya bölgelerinin ise gelir artışında en sonlarda yer aldığını gözlemliyoruz.
