21 Mart 2023, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
6 Şubattan beri ülkemizin yaşadığı felaketler yüzünden yazılarımıza ara vermiştik. Türkiyemizin başı sağolsun. En kısa zamanda acılarımızın azalmasını temenni ederiz.
Bir ülkenin zaman içinde ne kadar büyüdüğünü anlamak için bakılan en önemli verilerden birisi kişi başına düşen gelirdir. Eğer ülkeler arası karşılaştırma yapılıyorsa bu verinin her ülke için aynı birime dönüştürülmesi gerekir. Bu karşılaştırma, örneğin her ülkenin kişi başı gelir seviyesini dolara çevirerek yapılabilir. Başka bir yöntem ise karşılaştırmalarda Satın Alma Gücü Paritesinin (SAGP) kullanılmasıdır. Bu parite bir mal ve hizmetler sepetinin değişik ülkelerdeki değerinin hesaplanması ile bulunur.
OECD, ülke verilerinin zaman içindeki değişiminin karşılaştırmasının en sağlıklı sabit SAGP serisi ile yapılabileceğini söylemektedir. Bu hesaplamada, belirli bir yılda sabitlenen mal ve hizmetler sepetinin daha sonraki yıllardaki fiyatı ülkelerin yaşadığı enflasyon oranları ile çarpılarak elde edilmektedir.
GDP comparisons based on constant PPPs: They are the appropriate tool to answer the question: ‘How has the relative position of a country’s GDP (per capita) changed over time, given its measured growth performance?’
Genellikle bu tür detaylar sadece ekonomistlerin ilgileneceği tür detaylar olabilir. Türkiye verisine bakınca ortaya çıkan farklılıklar o kadar büyük ki sonuçlar kafa karıştırıcı olabiliyor. Aşağıdaki grafikte Türkiye’deki kişi başına düşen gelirin (GSYH) zaman içinde 143 ülke arasındaki sıralamada ne konumda yer aldığını inceliyoruz.
Bu karşılaştırmayı iki seri ile gösteriyoruz. Birincisi OECD’nin önerdiği gibi TL değerlerinin Sabit SAGP kullanarak ortak bir birime dönüştürüldüğü seri (GDP PPP constant $), ikincisi ise yıllık döviz kurunu kullanan seridir (GDP current $).
GDP current $ serisi haliyle döviz dalgalanmalarından daha çok etkilenen bir seri olup 2018 sonrası değeri 2001 değerinden çok farklı değildir. Bu seriye göre Türkiye’deki kişi başı gelir 2001’de 55. sıradan 45. sıraya kadar çıkmış ama 2008’den beri düşüş gösterip son senelerde yine 54. sırada yer almıştır.
GDP PPP constant $ serisine göre ise, Türkiye’nin konumu 1997’de 41. sıradan 2010’da 50. sıraya düşmüş; 2021’de tekrar 40 düzeyine ulaşmıştır.
Aynı karşılaştırmayı GSYH için yaptığımızda karşımıza benzer bir durum çıkmaktadır. Dolar bazındaki hesaplara göre (GDP current $) Türkiye’nin 143 ülke arasındaki konumu zaman içinde artmış ama son yıllarda yine 19. sıraya düşmüştür. PPP constant $ serisine göre ise 2021’de dünyadaki 11. büyük ekonomidir.
Tabii bir ülkedeki gelişmeyi anlamak için bakılması gereken birçok unsur vardır. Ama bazen bunlardan en basiti bile oldukça kafa karıştırıcı olabilmektedir.
