26 Ağustos 2023, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
Bir önceki yazımızda OECD’nin yayımladığı, ülkelerin refah seviyesini birçok farklı veri ile ölçmeye çalışan Daha İyi Yaşam Endeksini incelemiştik. Türkiye İstatistik Kurumu bu metotları kullanarak 2015 yılında 81 ilin yaşam standartlarını değerlendirmiştir. Bu endeks OECD’nin yayımladığı endekse benzemekle birlikte 11 temel unsur ve 41 alt unsurdan oluşmaktadır. Bunların arasında yine insanların yaşadığı evlerin kalitesinden, kişilerin bütçesindeki yüküne, eğitim, çevre, güvenlik, sağlık, siyaset ve sivil yaşama katılma istatistikleri yer almaktadır.
Daha kolay karşılaştırma yapabilmek için iller bazında yayımlanan endeksin nüfus ağırlıklı ortalamasını alarak Türkiye’yi 26 bölgeye ayırıyoruz. Aşağıdaki grafiklerde Türkiye’nin değişik bölgelerinin bu alt kategorilerdeki yerini gösteren bazı örnekler sunuyoruz.
Örneğin hava kirliliği, su kirliliği, orman alanı, gürültü kirliliği ve belediyelerin temizlik hizmetleri alt kategorilerini içeren çevre kategorisinde Ağrı bölgesi en düşük seviyede not alırken Kastamonu bölgesi en iyi performansı göstermektedir.
Cinayet oranı, trafik kazası oranı, gece tek başına yürürken güvende hissetme ve kamunun güvenlik hizmetlerini içeren güvenlik kategorisinde Karadeniz illeri (Trabzon, Kastamonu, Zonguldak bölgeleri) iyi notlar alırken Ankara, Aydın ve Adana bölgeleri düşük seviyede yer almaktadır.
İller arasında ciddi farklıklar gösteren başka bir kategori de okul öncesi okullaşma, TEOG-YGS puanı, yüksekokul mezunu oranı ve kamunun eğitim hizmeti ile ölçülen eğitim kategorisidir. Burada Güneydoğu ve Doğu Anadolu illeri en düşük seviyede yer almaktadır.
Gelir dışındaki bütün kategorileri eşit ağırlıkla değerlendirdiğimiz daha iyi yaşam endeksi ile kişi başı gelir arasındaki ilişkiye bakacak olursak iki önemli gözlem yapabiliriz. Birincisi, kişi başı gelir arttıkça daha iyi yaşam endeksi artmaktadır ama belirli bir gelir seviyesinden sonra bu ilişki zayıflamıştır. İkincisi ise Güneydoğu ve Doğu Anadolu’daki birçok ilimizin hem kişi başı gelir hem de daha iyi yaşam endeksi açısından en düşük seviyede yer almaları, buna karşın Marmara bölgesinin ise hem kişi başı gelir hem de yaşam standardı açısından diğer bölgelerden üstün olduğudur.
