16 Ağustos 2023, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
OECD’nin yayımladığı, ülkelerin refah seviyesini birçok farklı veri ile ölçmeye çalışan Daha İyi Yaşam Endeksi 11 temel unsur ve 24 alt unsurdan oluşmaktadır. Bunların arasında insanların yaşadığı evlerin kalitesinden, kişilerin bütçesindeki yüküne, eğitim, iş hayatı, toplum, çevre, güvenlik, sağlık, sivil yaşama katılma istatistikleri yer almaktadır. Kategorilerin detayına bakacak olursak temel donanımlardan yoksun konutlar, konut harcamaları, kişi başına düşen oda sayısı; hanehalkı yıllık net gelir ve mali zenginliği; işgücü piyasası güvensizliği, istihdam oranı, uzun dönem işsizlik oranı, işe bağlı kişisel kazanç̧; sosyal iletişim; eğitime katılım, öğrenci becerileri, eğitimde geçen yıl; hava kirliliği, su kalitesi; paydaş̧ katılım, seçmen katılımı; yaşam beklentisi, sağlık beyanı; yaşam memnuniyeti; gece yürürken güvende hissetme, cinayet oranı; çok uzun saat çalışanlar, boş vakit ve kişisel bakıma harcanan zaman gibi geniş bir liste görebiliriz. Niteliklerinden de anlaşılabileceği gibi bu verilerin bir kısmi ülkeler tarafından yayımlanan istatistiklerden, bir kısmı da ülkelerde yapılan anketlerden elde edilmektedir.
Bu tür endeksler çoğu zaman kişi başı gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) ile ölçülmesinin zor olduğu düşünülen refah seviyesini daha iyi anlamaya çalışmak istememizden kaynaklanmaktadır. Aşağıdaki grafikte Türkiye’nin bu alt kategorilerdeki yeri için bazı örnekler sunuyoruz. Örneğin seçimlerde oy veren kişi oranı ile ölçülen sivil katılım kategorisinde Türkiye ortalama bir puan alırken; hava kirliliği ve su kalitesi alt kategorilerini içeren çevre kategorisinde oldukça düşük bir seviyede yer almaktadır. Türkiye cinayet oranı ve gece tek başına yürürken güvende hissetme sorusunu içeren güvenlik kategorisinde de pek çok ülkenin gerisindedir.
OECD web sitesinde bu kriterleri kişiler kendi tercihlerine göre ağırlıklandırabilmektedir. Biz bu kategorilerden gelir hakkındaki bilgileri çıkartarak ve diğerlerine eşit ağırlık vererek aşağıdaki grafiği oluşturduk. Bu grafikten Daha İyi Yaşam Endeksi ile kişi başı gelirin yakın ilişkisi ve Türkiye’nin bu karşılaştırmada birçok ülkenin gerisinde yer aldığı açıkça gözlenmektedir.
