5 Kasım 2020, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
Türkiye dışarıya ne satıyor? David Ricardo’nun teorisine göre ülkelerin dış ticareti karşılaştırmalı üstünlükler teorisine göre belirlenir. Bu teoriye göre ülkeler göreceli olarak en ucuza üretebildikleri malları ihraç etmekte yoğunlaşmalıdır. Tabi dünya dış ticaretini etkileyen, gümrük vergileri, korumacılık, ulaşım masrafları gibi daha birçok etken vardır. Bütün bunları göz önüne alarak aşağıda dört ülkenin ihracat yapısını görüntülüyoruz.
Bu grafiklerden görüldüğü gibi Türkiye’nin ihracat yapısı 1990’dan beri ciddi değişikliklerden geçirmiştir. 1990’da ihracatın %25,4’ü tarımdan %36,8’i giyim ve tekstilden oluşurken, 2018’de her iki kategorinin de ihracattaki payı sırasıyla %10,2 ve %15,5’e düşmüş, bunun yanında makine ve ulaşım ekipmanları kategorisi ihracatın yüzde %29,5’ine ulaşmıştır. Çin’deki değişim de Türkiye’ye benzer olmakla birlikte, 2018’de makine ve ulaşım ekipmanları kategorisi Çin’in ihracatının %48,5’ine ulaşmıştır. Kore’de ise 1990’dan beri tarım ve giyim oldukça düşük bir seviyede seyretmiş, makine ve ulaşım ekipmanları kategorisi ise uzun zamandır %50’nin üstünde yer almiştir. Amerika ise bu kategorideki göreceli üstünlüğünü zaman içinde kaybeden ülkelerdendir.
Dünya Bankası ülkelerin mal bazında karşılaştırmalı üstünlüklerini ölçen bir endeks yayınlamaktadır. Aşağıda 1990-2018 yılları için görüntülenen bu endekse göre 1990’larda Çin ve Türkiye’nin makine ve elektronik alanında olan üstünlükleri benzer seviyededir. İki ülkenin zaman içindeki gelişmeleri ise oldukça farklı bir yol izlemiş, 2018 yılında Çin’in üstünlük endeksi Türkiye’nin yaklaşık dört katı seviyesine ulaşmıştır (Çin 1,96 – Türkiye 0,58 ).
İhracat yaptığımız bölgeler ise zaman içinde bazı değişikliklere uğramışlardır. Mesela 1950’de Asya ülkelerine olan ihracatımız GSYH’nın %0,5’i kadarken 2014’te %6,3 olmuş, Batı Avrupa’ya ihracatımız ise aynı dönemde %2,9’dan %8,7’ye artmıştır (veri).
Başka önemli bir kategori ise yüksek ve orta teknoloji içeren ürünlerin ihracattaki payıdır. Bu kategorilerde Türkiye 47 ülke sıralamasında oldukça düşük bir seviyededir. Aşağıdaki grafikten görülebileceği gibi, 2018 yılında Türkiye bu ülkeler arasında yüksek teknoloji mal ihracatında sondan ikinci, yüksek ve orta teknoloji içeren mal ihracatında ise 34. sırada yer almaktadır.
