19 Şubat 2021, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
Bir önceki blogumuzda, Türkiye’nin 2020 yılında dünyada nadir büyüyen ülkelerden biri olduğunu, hatta bu büyümenin çalışma saatlerindeki yüksek düşüşe rağmen yaşandığını göstermiştik. Aşağıdaki grafikten görülebileceği gibi 2019 yılı ile karşılaştırıldığında, 2020’de Türkiye’deki çalışma saatlerinde tahmini %14.7 düşüş, GSYH’da ise %1.2 büyüme görülmüştür.
Çalışma saatleri ve istihdam düşerken üretimin artmış olmasının arkasında potansiyel birkaç açıklama olabilir. Mesela üretim ve istihdam ülkedeki nispeten daha az verimli olan sektörlerden daha çok verimli olan sektörlere kaymış olabilir veya genel verimlilik artmış olabilir. Aşağıdaki iki grafikte iş gücünün verimliliğini ölçen çalışan başı GSYH verisini farklı sektörler için sıralıyoruz. İlk grafiğe göre, iş gücünün en verimli olduğu sektörlerin gayrimenkul ve finans-sigorta, en az verimli olduğu sektörlerin ise diğer hizmet sektörleri ve tarım sektörü olduğunu gözlemliyoruz. 2014 ve 2020 yılları karşılaştırmasında ise gayrimenkul ve kamu-eğitim-sağlık sektörleri dışındaki bütün sektörlerde verimliliğin arttığını gözlüyoruz. Verimliliğin zaman içindeki gelişimini daha detaylı görebildiğimiz ikinci grafik de bu sonuçları genel olarak teyit ediyor.
2020’nin 3. çeyreğine yakından baktığımızda, inşaat sektörü, finans-sigorta ve bilgi-iletişim sektörleri dışında her sektörde istihdamda düşüş yaşandığını, bunun yanı sıra, GSYH’daki artışa katkı yapan en önemli iki sektörün finans-sigorta ve sanayi sektörleri olduğunu görüyoruz.
GSYH’daki büyümeyi daha yakından anlayabilmek için, bu sektörlerin büyümeye katkısını aşağıdaki iki grafikte inceliyoruz. İlk grafik, hizmet, inşaat, sanayi ve tarım sektörlerinin 2018’den beri GSYH’daki büyümeye katkılarını sergilemektedir. İkinci grafik ise katkı payı yüksek olan hizmetler sektörünün alt kategorilerini sıralamaktadır. Mesela 2020’nin 3. çeyreğinde, GSYH %6.7 büyümüş, bunun %2.4’ü hizmet sektöründen, %1.4’ü sanayi sektöründen, %0.7’si ise tarım sektöründen kaynaklanmıştır. Hizmet sektörü içinde ise en yüksek katkı %1.5 ile finans-sigorta sektöründen kaynaklanmıştır.
Sonuç olarak 2020’nin 3. çeyreğinde istihdam düşmüş olmasına rağmen gözlenen büyümenin finans-sigorta ve sanayi sektörlerinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. 2020 yılı finans sektörünün alt kategorileri henüz yayımlanmadığı için bu detayların daha sonra incelenmesi gerekecektir. Ama 2019 bilgilerine dayanarak yaptığımız gözlemler, finans sektöründe kamu bankaları (kamu bankaları ve Merkez Bankası) ve özel (özel+yabancı bankalar) bankaların GSYH’ya hemen hemen eşit derecede katkı yaptığı ve 2017’den beri kamu bankalarının katkısının ciddi bir şekilde artmış olduğu yönündedir.
