14 Mart 2021, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
COVID-19 dünyadaki birçok ülkede devlet gelirlerinde düşüşe, devlet harcamalarında ise artışa sebep olmuş, dolayısı ile devlet borç stoklarında ciddi yükselmeler gözlenmiştir. 2019’un 4. çeyreği ve 2020’nin 3. çeyreğinde değişik ülkelerdeki merkezi yönetim borç stoklarının GSYH’ya oranlarını sergileyen ilk grafikten de görülebileceği gibi, devletlerin borç stokları arasında büyük farklılıklar vardır. Ayrıca bu grafikteki her ülkede 2020’de borç stoklarında artış gözlenmektedir(veri).
Mesela İtalya’da devlet borç stoku 2019’un 4. çeyreğinde GSYH’nin %130.4 iken 2020’nin üçüncü çeyreğinde %149.7’e çıkmıştır. Türkiye’de borç stoku GSYH’nin %36.4’ünden %45.8 seviyesine ulaşmıştır. En fazla artış bu dönemde %22.5 ile Amerika’da gerçekleşmiştir.
Merkezi yönetim borçlarının döviz ağırlıklı olduğu ülkelere bakacak olursak 2020’nin 3. Çeyreğinde 24 ülkeden en fazla dövizle borçlanan Arjantin’de borçların %76’sı, ondan sonra Bulgaristan %66.7’si ve 3. olarak Türkiye’de %49.1’i yerel paranın dışındaki döviz cinslerinden gerçekleşmiştir.
Türkiye’deki bütçe gelişmelerine daha yakından bakacak olursak devlet harcamalarında 2008-2009 krizinde ve 2018 yılından itibaren artış olduğunu, harcamalardaki artışın kaynağının ise cari transfer olduğunu görebiliriz. Bu dönemde cari transferlerin içinde artış gösteren en büyük kategori ise sağlık, emeklilik ve sosyal yardım (Hazine Yardımları) kalemidir.
