4 Haziran 2022, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz
Son açıklanan verilere göre Türkiye’de GSYH 2022’nin ilk çeyreğinde %7,3 büyümüştür. Bu veri GSYH’nin TL üstünden, ama enflasyondan arındırılmış reel halidir. Benzer şekilde, sanayi üretim endeksi de bu dönemde %10.2 artmış bulunmaktadır. Reel GSYH hesaplanması için gereken önemli verilerden birisi enflasyon verisidir. Bu verilerde herhangi bir yanlışlık olması halinde elde edilen büyüme sayıları da tam geçerli olmayabilir. GSYH’nın dolar bazında büyümesine bakacak olursak, aynı dönemde GSYH’nin %5 daraldığını gözlüyoruz. Tabi bunun önemli bir sebebi bu dönemde TL’nin Dolar’a karşı yıllık %88 değer kaybetmiş olmasıdır.
Bu reel büyümenin sektörlere dağılımına baktığımızda Perakende-Konaklama ve Ulaştırma sektörünün %3.3, sanayinin %1.6 ile büyümeye öncülük yaptıklarını, inşaat sektöründe ise %0.4 daralma olduğunu gözlüyoruz.
Harcamalara göre hesaplanan reel GSYH’ya göre büyümeye en büyük katkı tüketim harcamalarından (%11.6) ve net ihracattan (%3.4) gelmektedir. Stoklarda ise %8.1 daralma görülmüştür.
Net ihracatın büyümeye pozitif etkisine rağmen Türkiye ekonomisi cari açık vermeye devam etmektedir. Bu dönemde cari fiyatlarla hesaplanan net ihracatın cari GSYH’ya oranı -%8 olmuştur. Aynı zamanda reel net ihracatın reel GSYH’ya oranı %6’dır. Aradaki fark daha önce de bahsettiğimiz enflasyondan arındırmak için kullanılan fiyat endekslerinden gelmektedir.
Dolar cinsinden dış ticaret istatistiklerine daha yakından bakacak olursak, ihracatta üç kategoride pozitif büyüme görülmüştür. Özellikle hammadde ihracatında yıllık büyüme %29’dur. İthalatta ise hammadde ithalatında %56 artmış gözükmektedir. Diğer ithalat kategorilerinde yıllık değişim yatırımda %1.2 ve tüketimde -%2.8’dir.
“GSYH Büyüme Katkilari (%)” başlıklı çizgenizde sanki bir gariplik var. Burada büyümeyle kastettiğiniz herhalde bir önceki senenin aynı dönemine göre (yıldan yıla) çeyreklik reel büyümeler ve TÜİK 1Ç22’de bu büyümeyi %7,3 olarak açıkladı. Halbuki mevzubahis çizgedeki büyümelerin toplamları neredeyse %17. Ayrıca yine 1Ç22 için stoklarda %9,4 daralma gerçekleştiğini yazmışsınız ama mevzubahis çizgede 1Ç22 için eksi katkıda bulunmuş bir kalem yok gözüküyor.
Sorunuz icin teşekkürler. Büyümeye katkıyı şöyle hesaplıyoruz. Son yenilenen sayılarla, örneğin, son çeyrekte tüketimin yıllık büyümesi 19.4 ve bir önceki period da tüketimin GSYH’daki payı 0.59; bu iki değerin çarpımı 11.6 bize büyümeye katkıyı veriyor. C=11.6, G=0.1, I = 0.3 ve NX=3.4 Bunların toplamı 15.4. Bu toplamı büyümeden (7.3) çıkardığımızda bize stoklardaki değişimi veriyor (8.1). Grafik kalabalık gözükmesin diye stoklara grafikte yer vermedik. Su link’de (sayfa 29) stok bilgilerini gorebilirsiniz: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/3aea5266-31f6-44d6-aaf0-519844b21259/enfnisan22_ii_tam.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-3aea5266-31f6-44d6-aaf0-519844b21259-o1LjY8Y