Türkiye Ekonomisi

1 Eylül 2022, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz

Son açıklanan verilere göre Türkiye’de GSYH 2022’nin ikinci çeyreğinde %7.6 büyümüştür. Bu veri GSYH’nin TL üstünden, ama enflasyondan arındırılmış reel halidir. Aynı dönemde sanayi üretim endeksi de %10.5 artmış bulunmaktadır. 

Bu reel büyümenin sektörlere dağılımına baktığımızda Perakende-Konaklama ve Ulaştırma sektörünün %4.4, sanayinin %1.7 ve finans-sigortanın %1.5 ile büyümeye öncülük yaptıklarını, inşaat sektörünün ise büyümeye %0.5 negatif katkı yaptığını gözlüyoruz.

Harcamalara göre hesaplanan reel GSYH’ya göre büyümeye en büyük katkı tüketim harcamalarından (%15) ve net ihracattan (%7.5) gelmektedir. 2022’nin birinci çeyreğinde de olduğu gibi yatırım harcamalarının büyümeye katkısı %1.1 gibi düşük bir seviyede devam etmektedir. 

Bu gelişmeleri yanında endişe verici bir istatistik işgücü gelirlerinde gözlenen düşmedir.  Bu istatistik, her ne kadar hesaplanmasında birtakım sorunlar olsa da bir ekonomideki toplam gelirin işgücüne giden payını göstermektedir.  Son yıllarda Türkiye’de gözlenen oran 1999’dan beri görülen en düşük oran olmuştur. 

Aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi, bu oran birçok ülke için zaman içinde dalgalanmalar göstermiş olmakla birlikte bu ülkeler için son yıllardaki değerleri kriz öncesi değerlerinden çok farklı seyretmemektedir. 

18 Ağustos 2022, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz

Aşağıdaki grafikte tüketicilerin ve reel sektör temsilcilerinin ekonominin mevcut durumunu ve geleceğe yönelik beklentilerini temel alarak ölçülen iki endeksi görmekteyiz. 2021 Eylül ayından sonra iki endekste de aşağı yönlü bir trend gözlenmektedir.  2021 Eylül’de 113.3 olan Reel Sektör Güven Endeksi 2022 Temmuz’da 102.5’e gerilemiştir. Aynı dönemde Tüketici Güven Endeksi ise 79.6’dan 68.5’e gerilemiştir. 

Sanayi üretimi ise 2022 2. çeyrekte %10.5 yıllık artış ile beklentilerin üstünde bir performans göstermiştir. 

Buna karşılık geleceğe yönelik beklentiler ve tahminler içeren PMI endeksi bize farklı bir tablo çizmektedir.

İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), imalat sanayisindeki performansı özetleyen bir göstergedir. Birçok ülkede yüksek düzey yöneticilere yönelik, yeni siparişler, fabrika çıkışları, istihdam, tedarikçilerin teslim süresi gibi bilgilerin sorulduğu anketler ile düzenlenen bu gösterge, ekonominin gidişatını gösterebileceği düşüncesiyle dikkatle izlenmektedir. 

Manşet gösterge 50 değerinin üstünde olduğu zaman sektörlerdeki gidişatın bir önceki aya göre olumlu olduğunu ifade etmektedir. 

Türkiye’de PMI endeksi mart ayından beri 50’nin altında değer almaktadır ve temmuzda değeri 46.9 olmuştur. Özellik aşağıdaki grafikte görüleceği üzere Türkiye’deki PMI performansı bu dönemde birçok ülkenin altında seyretmiştir. 

4 Haziran 2022, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz

Son açıklanan verilere göre Türkiye’de GSYH 2022’nin ilk çeyreğinde %7,3 büyümüştür. Bu veri GSYH’nin TL üstünden, ama enflasyondan arındırılmış reel halidir. Benzer şekilde, sanayi üretim endeksi de bu dönemde %10.2 artmış bulunmaktadır. Reel GSYH hesaplanması için gereken önemli verilerden birisi enflasyon verisidir. Bu verilerde herhangi bir yanlışlık olması halinde elde edilen büyüme sayıları da tam geçerli olmayabilir. GSYH’nın dolar bazında büyümesine bakacak olursak, aynı dönemde GSYH’nin %5 daraldığını gözlüyoruz. Tabi bunun önemli bir sebebi bu dönemde TL’nin Dolar’a karşı yıllık %88 değer kaybetmiş olmasıdır.

Bu reel büyümenin sektörlere dağılımına baktığımızda Perakende-Konaklama ve Ulaştırma sektörünün %3.3, sanayinin %1.6 ile büyümeye öncülük yaptıklarını, inşaat sektöründe ise %0.4 daralma olduğunu gözlüyoruz. 

Harcamalara göre hesaplanan reel GSYH’ya göre büyümeye en büyük katkı tüketim harcamalarından (%11.6) ve net ihracattan (%3.4) gelmektedir. Stoklarda ise %8.1 daralma görülmüştür. 

Net ihracatın büyümeye pozitif etkisine rağmen Türkiye ekonomisi cari açık vermeye devam etmektedir. Bu dönemde cari fiyatlarla hesaplanan net ihracatın cari GSYH’ya oranı -%8 olmuştur. Aynı zamanda reel net ihracatın reel GSYH’ya oranı  %6’dır. Aradaki fark daha önce de bahsettiğimiz enflasyondan arındırmak için kullanılan fiyat endekslerinden gelmektedir. 

Dolar cinsinden dış ticaret istatistiklerine daha yakından bakacak olursak, ihracatta üç kategoride pozitif büyüme görülmüştür. Özellikle hammadde ihracatında yıllık büyüme %29’dur. İthalatta ise hammadde ithalatında %56 artmış gözükmektedir. Diğer ithalat kategorilerinde yıllık değişim yatırımda %1.2 ve tüketimde -%2.8’dir.

6 Mart 2022, Ayse Ökten ve Samed Küçükikiz

Son açıklanan verilere göre Türkiye’de GSYH 2021 son çeyrekte %9.1 büyümüştür. Böylece GSYH daki yıllık büyüme %11 olmuştur.

Bu büyümenin sektörlere dağılımına baktığımızda Perakende-Konaklama ve Ulaştırma sektörünün %4, sanayinin %2  ile büyümeye öncelik yaptıklarını, inşaat sektöründe ise %0.2 daralma olduğunu gözlüyoruz. 

Özellikle 2021’nin son iki çeyreğinde tüketim ve net ihracat kalemleri yüksek büyüme göstermiştir. Mesela 4. Çeyrekte tüketim harcamalarının büyümeye katkısı %12 ve  net ihracatın %4’tür. Buna karşın stoklardaki değişimin büyümeye katkısı -%7.5 ile negatif olmuştur. 

Daha önceki bir bloğumuzda daha detaylı anlattığımız potansiyel büyüme karşılaştırmasının güncel hali de aşağıdaki grafikte verilmektedir. Bu analizde Türkiye’de 2003-2014 dönemindeki ortalama büyümeyi baz alarak Türkiye bu “trend” ile büyümeye devam etseydi nereye gelirdi sorusunun cevabını hesaplıyoruz. 2018’den beri trendin altında seyreden ekonominin son büyüme verisi ile trende yaklaşmış olduğunu görmekteyiz.